مقیاس کلان – موضوع: جمعیت منطقه 16
این منطقه در محدودۀ گسترش معاصر شهر تهران قرار دارد. مساحت منطقه شانزده، 16/50 کیلومترمربع برابر با 2/5 درصد وسعت شهر تهران است. وضعیت جمعیتی آن در طول دهه‌های گذشته رشد مثبت و منفی را تجربه کرده است. جدول 1 بیانگر میزان و نرخ رشد جمعیتی این محدوده بعد از سال 1359 است.
جدول1: وضعیت جمعیتی شهر تهران و منطقه 16 و نرخ رشد
مأخذ: مرکز آمار ایران
بر اساس آمار ارائه‌شده، نرخ رشد جمعیت در منطقه 16 فقط طی سال‌های 85-1375 مثبت بوده است و در مابقی دوره‌های آماری، رشد منفی تجربه و سهم آن از جمعیت کل شهر تهران کمتر شده است. علیرغم وجود آمار مهاجر ورودی به منطقه (جدول3) و از آن مهم‌تر، برخی مزیت‌های نسبی این منطقه نسبت به سایر مناطق جنوب شهر تهران، دلایل مختلفی برای این کاهش رشد خصوصاً در دورۀ 90-1385 که حجم ساخت‌وساز و تولید واحد مسکونی (در منطقه ) افزایش داشته، میتوان پیشبینی نمود، از جمله رکود اقتصادی و از دست دادن فرصت‌های شغلی و بازگشت مهاجرین به مبادی، افزایش رفاه و مهاجرت به سمت مناطق مطلوب‌تر و یا گران شدن هزینۀ سکونت و مهاجرت به سمت مناطق ارزان‌تر و ... بااین‌حال این موضوع جای پژوهش دارد.
جدول 2: پراکنش جمعیت در نواحی شش‌گانۀ منطقه 16 (ر.ج. تصویر 1)
مأخذ: مرکز آمار ایران
با توجه به روند و میزان ساخت‌وساز در منطقه 16 (جدول 8 و 9) طی سال‌های اخیر، بعید به نظر می‌رسد رشد جمعیت همچنان دوره‌های قبلی منفی بماند. لذا مبتنی بر نرخ رشد 0/86 درصد جمعیت شهر تهران در سال‌های 90-1385، پیشبینی می‌شود که جمعیت منطقه 16 با افزایش حدود 10هزار نفری به حدود 294000 نفر در سال 1394 (زمان تهیۀ این گزارش) رسیده باشد. بر اساس آمار نفوس و مسکن 1390، تعداد 89928 خانوار در منطقه 16 زندگی می‌کرده‌اند. این تعداد خانوار در محاسبات بعدی مورد استفاده قرار گرفته است. بر همین اساس بعد خانوار در منطقه 16، برابر با 3/20 است که نسبت به عدد 3/12 بعد خانوار در شهر تهران (طی آمار سال 1390) بالاتر است. تراکم ناخالص جمعیتی در سطح کل منطقه 16 برابر با 178 نفر در هکتار است (نمودار1).
نمودار 1: مقایسه تراکم ناخالص جمعیتی نواحی شش‌گانۀ منطقه 16
مأخذ: مرکز آمار ایران و طرح تفصیلی
بر اساس مساحت 613 کیلومترمربعی محدوده شهر تهران، تراکم ناخالص جمعیتی شهر تهران 133 نفر در هکتار است. با وجود بالا بودن اعداد فوق نسبت به متوسط شهر تهران، بایستی گفت که تراکم ناخالص مناطق 10، 13، 17، 8، 11، 15، 13، 7 در شهر تهران از منطقه 16 بیشتر است. بر اساس نمودار1 ناحیه 4 (یاخچی آباد) و بعد از آن ناحیه 3 (خزانه) متراکم‌ترین نواحی هستند و ناحیه 6 کم تراکم‌ترین ناحیه است. تراکم بسیار پایین ناحیه 6 در منطقه 16 نیز به دلیل استقرار زیرساخت‌هایی نظیر پایانه جنوب و اراضی متروکه مربوط به راه‌آهن تهران در این محدوده است (نمودار1).
وضعیت مهاجرت:
تعداد مهاجران وارد شده به منطقه 16 طی دوره آماری 90-1385 در جدول 3 نشان داده شده است. در مجموع 8076 نفر طی سال‌های 90-1385 به محله مهاجرت نموده‌اند. به فرض اینکه همگی مهاجران خانواده باشند، بر اساس بعد خانوار منطقه 16، تعداد مهاجران در حدود 2500 خانوار تخمین زده میشوند. بر اساس جدول 3 مهاجرپذیرترین ناحیه منطقه 16 تا سال 1390، محلۀ یاخچی آباد و باثبات‌ترین محله باغآذری بوده است.
جدول 3: وضعیت مهاجرت (ورودی) به نواحی شش‌گانه منطقه 16 بر اساس آمار سال 1390
مأخذ: مرکز آمار ایران
وضعیت تحصیلات:
به‌طورکلی حدود 87 درصد جمعیت شش سال به بالا در این منطقه باسواد
هستند و در کل 7 درصد جمعیت باسواد دارای مدرک فوق‌دیپلم و بالاتر هستند. بر اساس نمودار2 باسوادترین نسبت جمعیتی
(در قیاس با جمعیت ساکن در محله) در ناحیه 2 (محلۀ نازی‌آباد) و بیشترین نسبت بی‌سوادی
(در قیاس با جمعیت ساکن در محله) در ناحیه
6 (محله باغ آذری) مشاهده می‌شود.
نمودار2: وضعیت سواد ساکنین منطقه 16
مأخذ: مرکز
آمار ایران
وضعیت اشتغال:
درصد
میانگین اشتغال در منطقه 16، برابر با 28/40 درصد است که نسبت به میانگین اشتغال
گزارش شده در سال 1390 در کل شهر تهران که معادل 28/08 درصد بوده، وضعیت بهتری را
نشان می‌دهد. همین‌طور نرخ بیکاری در منطقۀ 16، 4/95 درصد از جمعیت کل منطقه است و
نسبت به کل شهر تهران که در سال 1390، 7/9 درصد گزارش شده وضعیت بهتری را ترسیم می‌کند
(نمودار 3). نکات زیر به صورت خلاصه از آمارهای منطقه قابل استخراج است:
-
بر اساس آمارهای
سال 1390، از جمعیت شاغل منطقه 16، در
حدود 12درصد کارگر ساده هستند. در سطح ناحیه، سهم جمعیت کارگر ساده به کل شاغل
متعلق به ناحیه 6 (باغ آذری) است با 29درصد و پس از آن ناحیه 3 (خزانه) با سهم
16درصدی از مجموع شاغلان قرار دارد.
-
بر اساس وضعیت
اشتغال در داخل شهر تهران، ناحیه 2 (محله نازی‌آباد) از وضعیت مطلوب‌تری نسبت به سایر نواحی برخوردار است و 95
درصد جمعیت شاغل آن در داخل شهر تهران مشغول به کار هستند. به‌طورکلی 92 درصد
جمعیت شاغل منطقه 16 در خود شهر تهران کار میکنند.
نمودار3:
وضعیت اشتغال ساکنین منطقه 16 به تفکیک نواحی
مأخذ: مرکز
آمار ایران