زلزله
ایران کشوری لرزه خیز است و بر روی
یکی از دو کمربند بزرگ لرزه خیزی جهان موسوم به «آلپا» قرار دارد و هر از گاهی زمین لرزه های بزرگی در آن به
وقوع می پیوندد. از سال 1340 تاکنون زمین لرزه های مختلف و در مواقعی ویران کننده
مناطق مختلف کشور را با خسارات و تلفات سنگینی روبه رو کرده است و 76% از 121هزارنفری که طی 90 سال اخیر در
ایران ناشی از بلایای طبیعی کشته شده اند، از لرزه خیزی بوده است. طی سرشماری
منتشره در سال 1391، در طول دورۀ ده سال منتهی به 1390، پس از زلزلۀ بم، 2076 مورد
زلزله با 454 نفر تلفات و 5518 نفر مصدوم و 91407 باب واحد مسکونی آسیب دیده است.
تقريباً 68 درصد از شــهرهای كشــور در حريم يك تا سی كیلومتری از گسلها
قرارگرفتهاند و اين بدان معناست كه اين گروه از شهرها ازنظر پهنهبندی خطر نسبی،
در پهنه با شتاب بالا قرار دارند و 9/1 درصد سکونتگاهها در فاصله 30 تا 50
كیلومتری گسلها قرار دارند.
اکثر شهرهای کشور، در معرض تهدید
زمین لرزه قرار دارند، اما برخی از این شهرها با دارا بودن ویژگی های خاص، پتانسیل
خطر بالاتری دارند. شهر تهران با دارا بودن بیشترین جمعیت شهری در کشور، تمرکز
اکثر مراکز اداری و اقتصادی در آن و موقعیت ویژه ی زمین شناسی، از جمله نقاط بسیار
حساس و در معرض خطرهای ناشی از رویداد زمین لرزه های بزرگ می باشد.
گسل
شمال تهران
توان لرزهزایی گسل شمال تهران به
طول 90 کیلومتر بر اساس برآوردها 7 است ولی شواهدی که در زمینه این گسل وجود دارد
توان لرزه ای بین 7 تا 7.5 را تایید میکند. مطالعات
زمین شناسی و لرزه خیزی نشان می دهد که این گسل، گسلی جوان و لرزه زاست که
احتمالاً در سال های گذشته باعث رویداد زمین لرزه های چندی شده است.
گسل
های شمال و جنوب ری و کهریزک
این سه گسل که در جنوب تهران قرار
دارند، هر سه جزو گسل های فعال اند و به لحاظ محاسبات زمین لرزه، خطری جدی برای
جنوب شهر تهران محسوب می شوند. نکته ی حایز اهمیت در مورد گسل های شهر تهران این
است که علاوه بر این گسل های اصلی، تعدادی گسل های فرعی و کوچک نیز در اطراف و
بستر شهر تهران وجود دارد، و احتمال اینکه بر اثر فعال شدن گسل های اصلی، این گسل
ها نیز فعال شوند، وجود دارد.
با توجه به مطالب ذکر شده باید به
این موضوع توجه کنیم که ما در شهری زندگی می کنیم که در آن احتمال وقوع زلزله وجود
دارد. لذا می بایست هر شهروند با مد نظر قرار دادن این موضوع، این مسئله را به
موازات سایر مسائل روزمره ی خود بدون هیچ ترس و واهمه ای به طور پیوسته دنبال کند
و آگاهی های لازم را تا رسیدن به مرز آمادگی کسب نمایدهشدار قابلتوجه این است که
طی سالهای گذشته عوامل متعددی نظیر تولید مسکن کمدوام شهری، توزیع نامناسب تراکم
جمعیت در سطح شهر و اسکان غیررسمی، طراحی شهری نامناسب (نظیر خطر بسته شدن معابر و
سقوط پلها و تیرهای روشنایی)، تولید بافت و فرم متراکم شهری (خصوصاً در کلانشهرها)،
توزیع نامناسب فضا و امکانات در شهرها و تمرکزگرایی بیشازحد آنها، عدم رعایت
اصول سازگاری بین کاربریهای شهری و استقرار کاربرهایی نظیر مخازن سوخت درمیان
بافت مسکونی متراکم، نامناسب بودن مقاومت و طراحی ساختار شبکه زیربنایی شهر، خصوصاً
در کلانشهرها از دهۀ 80 شمسی بهشدت افزایشیافته است
.